شرکت سپهر گاز کاویان – آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد و دارنده گواهینامه ایزو 17025 از مرکز ملی تایید صلاحیت ایران – 02146835980 – 02146837072 – 09022734708
اشعه فرابنفش یا UV بخشی از طیف الکترومغناطیسی است که بین نور مرئی و پرتو ایکس قرار دارد. این اشعه برای چشم انسان قابل رویت نیست و طول موجی بین ۱۰ تا ۴۰۰ نانومتر دارد.
انواع اشعه فرابنفش
اشعه UV به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- UVA: طول موج بلندتر و نفوذ بیشتری در پوست دارد. این نوع اشعه باعث پیری زودرس پوست، لک و چین و چروک می‌شود و همچنین می‌تواند به برخی انواع سرطان پوست منجر شود.
- UVB: طول موج کوتاه‌تر و انرژی بیشتری نسبت به UVA دارد. این اشعه باعث آفتاب سوختگی و افزایش خطر ابتلا به ملانوم (خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست) می‌شود.
- UVC: توسط لایه اوزون زمین جذب می‌شود و به سطح زمین نمی‌رسد.
منابع اشعه فرابنفش
- طبیعی: مهم‌ترین منبع طبیعی اشعه UV خورشید است.
- مصنوعی: لامپ‌های فلورسنت، لامپ‌های سولاریوم، برخی لامپ‌های ضدعفونی و دستگاه‌های جوشکاری از منابع مصنوعی اشعه UV هستند.
اثرات اشعه فرابنفش بر سلامتی
- پوست: آفتاب سوختگی، پیری زودرس پوست، لک، چین و چروک و انواع سرطان پوست
- چشم: آب مروارید، تخریب قرنیه و دژنراسیون ماکولا
- سیستم ایمنی بدن: تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها
- سیستم ایمنی: تضعیف سیستم ایمنی بدن
- DNA: آسیب به DNA سلول‌ها
محافظت در برابر اشعه فرابنفش
- استفاده از کرم ضد آفتاب: با SPF مناسب و طیف گسترده (UVA و UVB)
- پوشیدن لباس‌های محافظتی: کلاه لبه‌دار، عینک آفتابی با محافظت کامل در برابر UVA و UVB و لباس‌های آستین بلند
- پرهیز از قرار گرفتن در معرض مستقیم آفتاب به ویژه در ساعات اوج تابش خورشید
- استفاده از لوازم آرایشی حاوی فیلترهای UV
نکته مهم: حتی در روزهای ابری و سرد نیز مقداری اشعه فرابنفش به زمین می‌رسد. بنابراین، استفاده از کرم ضد آفتاب و سایر اقدامات محافظتی در تمام طول سال توصیه می‌شود.
کاربردهای اشعه فرابنفش
با وجود مضرات اشعه فرابنفش، این اشعه کاربردهای مفیدی نیز دارد. از جمله:
- تولید ویتامین D: در پوست
- ضدعفونی کردن آب و سطوح: با استفاده از لامپ‌های UV
- درمان برخی بیماری‌های پوستی: مانند پسوریازیس
- تشخیص جعل اسناد: با استفاده از جوهرهای فلورسنت
نکته مهم: اگرچه قرار گرفتن در معرض آفتاب برای تولید ویتامین D ضروری است، اما باید به مدت زمان و شدت تابش خورشید توجه کرد و از روش‌های محافظتی استفاده کرد.
نقش حیاتی لایه اوزون در محافظت از زمین
لایه اوزون، سپر محافظتی کره زمین در برابر اشعه‌های مضر فرابنفش خورشید است. این لایه در استراتوسفر (لایه دوم جو زمین) قرار دارد و از مولکول‌های اوزون (O₃) تشکیل شده است.
چرا لایه اوزون مهم است؟
- جذب اشعه‌های UV: مهم‌ترین نقش لایه اوزون، جذب بخش اعظمی از اشعه‌های فرابنفش به خصوص نوع C آن است. اشعه‌های UV-C بسیار خطرناک هستند و می‌توانند به DNA موجودات زنده آسیب جدی وارد کنند.
- محافظت از حیات: اگر لایه اوزون وجود نداشت، اشعه‌های UV با شدت بیشتری به سطح زمین می‌رسیدند و عواقب بسیار جدی برای موجودات زنده به همراه داشتند. از جمله این عواقب می‌توان به افزایش ابتلا به سرطان پوست، آسیب به چشم‌ها، تضعیف سیستم ایمنی بدن، کاهش محصولات کشاورزی و اختلال در اکوسیستم‌های دریایی اشاره کرد.
تخریب لایه اوزون و عواقب آن
متأسفانه، فعالیت‌های انسانی مانند تولید و استفاده از مواد شیمیایی مانند کلروفلوئوروکربن‌ها (CFCs) باعث تخریب لایه اوزون شده است. سوراخ شدن لایه اوزون، به ویژه در مناطق قطبی، عواقب جدی برای کره زمین در پی دارد:
- افزایش دمای زمین: با کاهش لایه اوزون، مقدار بیشتری از اشعه‌های خورشیدی به سطح زمین می‌رسد که باعث افزایش دمای زمین و تغییرات آب و هوایی می‌شود.
- ذوب شدن یخ‌های قطبی: افزایش دمای زمین باعث ذوب شدن یخ‌های قطبی و افزایش سطح آب دریاها می‌شود که تهدیدی جدی برای مناطق ساحلی و جزایر است.
- اختلال در چرخه طبیعی: تخریب لایه اوزون می‌تواند بر چرخه‌های طبیعی مانند چرخه آب و چرخه مواد غذایی تأثیر بگذارد.
حفاظت از لایه اوزون
خوشبختانه، با آگاهی از اهمیت لایه اوزون، جامعه جهانی اقدامات جدی برای حفاظت از آن انجام داده است. پروتکل مونترال یکی از مهم‌ترین توافق‌نامه‌های بین‌المللی است که با هدف کاهش تولید و مصرف مواد مخرب لایه اوزون به تصویب رسیده است.
بدون دیدگاه