گازهای جوشکاری با نقش محافظتی و تأثیر بر کیفیت، نفوذ و ظاهر جوش، شامل انواع خنثی مانند آرگون و هلیوم و فعال مانند CO₂، O₂، H₂ و N₂ هستند که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. سپهر گاز کاویان تولید کننده و تامین کننده گازهای خالص وترکیبی دارای گواهینامه ISO17025 و آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد ایران می باشد . جهت خرید گازهای گاز جوشکاری با کارشناسان ما تماس بگیرید. 02146837072 – 09033158778
جوشکاری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فرایندهای تولیدی و صنعتی، نقش کلیدی در ساخت‌وساز، تولید قطعات فلزی، صنایع نفت و گاز، خودروسازی و بسیاری دیگر از حوزه‌های مهندسی دارد. کیفیت جوش به عوامل متعددی مانند نوع فلز، روش جوشکاری، تجهیزات مورد استفاده و شرایط محیطی بستگی دارد. یکی از مهم‌ترین پارامترهایی که تأثیر مستقیم بر کیفیت جوش دارد، انتخاب گاز محافظ یا گازهای گاز جوشکاری است. استفاده از گازهای مناسب در فرایند جوشکاری علاوه بر ایجاد قوس پایدار و حفاظت از مذاب جوش در برابر آلودگی‌های جوی، بر خواص مکانیکی، شکل ظاهری و دوام اتصال نهایی نیز اثرگذار است.
گازهای گاز جوشکاری چیست و چرا اهمیت دارند؟
گازهای گاز جوشکاری یا گازهای محافظ، موادی هستند که برای حفاظت از حوضچه جوش مذاب در برابر تماس با اکسیژن، نیتروژن و رطوبت موجود در هوا استفاده می‌شوند. در صورت نبود محافظت کافی، حوضچه جوش دچار عیوبی مانند تخلخل، اکسیداسیون، شکنندگی و کاهش استحکام میشود. گازها علاوه بر خاصیت محافظتی، در پایداری قوس الکتریکی، انتقال حرارت، نفوذ جوش و حتی ظاهر سطح نهایی نیز مؤثر هستند.
گازهای گاز جوشکاری به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- گازهای خنثی (Inert Gases): مانند آرگون و هلیوم که واکنش‌پذیری بسیار کمی دارند و فقط نقش محافظتی ایفا می‌کنند.
- گازهای فعال (Active Gases): مانند دی‌اکسید کربن و اکسیژن که علاوه بر محافظت، می‌توانند واکنش‌هایی ایجاد کنند و خواص جوش را تغییر دهند.
معرفی انواع گازهای گاز جوشکاری
۱. گاز آرگون (Argon)
آرگون یکی از پرکاربردترین گازهای گاز جوشکاری است که به‌ویژه در فرایندهای TIG و MIG استفاده میشود.
ویژگی‌ها:
- گاز خنثی و بی‌اثر
- وزن مخصوص بالا که به‌خوبی حوضچه جوش را می‌پوشاند
- قوس الکتریکی پایدار و شروع آسان
مزایا:
- ایجاد جوش تمیز و باکیفیت
- مناسب برای جوشکاری آلومینیوم، فولاد زنگ‌نزن و تیتانیوم
- کنترل بهتر بر حوضچه مذاب
معایب:
- هزینه نسبتاً بالا
- سرعت ذوب پایین‌تر نسبت به برخی گازهای دیگر
۲. گاز هلیوم (Helium)
هلیوم گازی خنثی است که معمولاً به‌صورت خالص یا مخلوط با آرگون استفاده میشود.
ویژگی‌ها:
- رسانایی حرارتی بالا
- قوس شدیدتر و دمای بیشتر
- وزن سبک‌تر از هوا (برخلاف آرگون)
مزایا:
- نفوذ بالای جوش
- مناسب برای فلزات با هدایت حرارتی بالا مثل مس و آلومینیوم
- افزایش سرعت جوشکاری
معایب:
- هزینه بسیار بالا
- نیاز به دبی بیشتر به دلیل فرار بودن
۳. گاز دی‌اکسید کربن (CO₂)
یکی از رایج‌ترین گازهای ارزان‌قیمت برای جوشکاری قوسی با گاز محافظ (MAG) است.
ویژگی‌ها:
- گاز فعال با خاصیت اکسیدکنندگی
- قوس ناپایدارتر نسبت به آرگون
- نفوذ عمیق‌تر جوش
مزایا:
- قیمت پایین و اقتصادی بودن
- نفوذ مناسب در ورق‌های ضخیم
- مناسب برای جوشکاری فولادهای کربنی
معایب:
- ایجاد پاشش زیاد (Spatter)
- کیفیت سطح جوش پایین‌تر
- نیاز به تمیزکاری پس از جوشکاری
۴. گاز اکسیژن (O₂)
اگرچه به‌صورت خالص استفاده نمی‌شود، اما مقادیر کمی از آن (معمولاً ۱ تا ۵ درصد) به مخلوط‌های جوشکاری اضافه میشود.
ویژگی‌ها:
- افزایش پایداری قوس
- بهبود شکل سطح جوش
- کمک به ذوب سریع‌تر فلز
مزایا:
- بهبود کیفیت ظاهری جوش
- افزایش سرعت ذوب
- مناسب برای فولادهای ضدزنگ و کربنی
معایب:
- در صورت استفاده بیش‌ازحد موجب اکسیداسیون و کاهش استحکام جوش میشود.
۵. گاز هیدروژن (H₂)
هیدروژن گازی است که در برخی مخلوط‌ها برای جوشکاری فولادهای زنگ‌نزن و آلیاژهای خاص به کار می‌رود.
ویژگی‌ها:
- هدایت حرارتی بسیار بالا
- افزایش دمای قوس
- قابلیت کاهش اکسیدهای فلزی
مزایا:
- جوش عمیق و تمیز
- بهبود براقیت سطح جوش
- مناسب برای فولاد ضدزنگ
معایب:
- خطر انفجار در صورت استفاده نادرست
- احتمال ترک هیدروژنی در برخی فلزات
۶. گاز نیتروژن (N₂)
نیتروژن به‌ویژه در جوشکاری آلیاژهای مس و فولاد زنگ‌نزن کاربرد دارد.
ویژگی‌ها:
- گاز نیمه‌فعال
- بهبود مقاومت به خوردگی در فولادهای زنگ‌نزن
- ایجاد قوس پایدار در برخی آلیاژها
مزایا:
- افزایش مقاومت در برابر زنگ‌زدگی
- ارزان‌تر از آرگون و هلیوم
- کاربرد گسترده در صنایع غذایی و دارویی
معایب:
- در صورت استفاده نامناسب باعث تردی و شکنندگی جوش میشود.
گازهای مخلوط در جوشکاری
علاوه بر گازهای خالص، استفاده از مخلوط‌های گازی در جوشکاری رایج است تا مزایای چند گاز هم‌زمان به دست آید. برخی ترکیب‌های پرکاربرد عبارت‌اند از:
- آرگون + CO₂ (رایج‌ترین در جوشکاری MIG/MAG فولادهای کربنی)
- آرگون + اکسیژن (برای بهبود شکل جوش)
- آرگون + هیدروژن (برای فولاد ضدزنگ)
- آرگون + هلیوم (برای فلزات غیرآهنی)
مقایسه کلی گازهای گاز جوشکاری
| نوع گاز | ویژگی اصلی | مزایا | معایب | کاربرد اصلی |
|---|---|---|---|---|
| آرگون | خنثی، سنگین | جوش تمیز، قوس پایدار | هزینه بالا | TIG، MIG، آلومینیوم |
| هلیوم | خنثی، رسانایی بالا | نفوذ زیاد، سرعت بالا | گران، مصرف بیشتر | مس، آلیاژهای خاص |
| CO₂ | فعال، ارزان | اقتصادی، نفوذ خوب | پاشش زیاد، کیفیت کمتر | فولادهای کربنی |
| O₂ | فعال (در مخلوط) | قوس پایدار، جوش صاف | خطر اکسیداسیون | مخلوط‌های صنعتی |
| H₂ | افزایش حرارت | جوش عمیق، سطح براق | خطر انفجار | فولاد ضدزنگ |
| N₂ | نیمه‌فعال | افزایش مقاومت خوردگی | شکنندگی احتمالی | آلیاژهای خاص |
معیارهای انتخاب گازهای گاز جوشکاری
انتخاب گاز مناسب به عوامل متعددی بستگی دارد:
- نوع فلز پایه (فولاد کربنی، استنلس استیل، آلومینیوم و غیره)
- روش جوشکاری (MIG، MAG، TIG، پلاسما و غیره)
- ضخامت قطعه (ورق نازک یا ضخیم)
- کیفیت مورد انتظار (ظاهری یا مکانیکی)
- هزینه‌های اقتصادی
- ایمنی و شرایط محیطی
چالش‌ها و ملاحظات ایمنی
استفاده ازگازهای گاز جوشکاری علاوه بر مزایا، چالش‌هایی نیز به همراه دارد. برخی از گازها مانند هیدروژن و اکسیژن خطر انفجار دارند، در حالی که آرگون و هلیوم می‌توانند باعث خفگی در محیط‌های بسته شوند. بنابراین رعایت اصول ایمنی، تهویه مناسب و استفاده از تجهیزات استاندارد امری ضروری است.
گازهای گاز جوشکاری نقش اساسی در کیفیت و کارایی فرایند جوشکاری دارند. انتخاب گاز مناسب باید بر اساس نوع فلز، فرایند مورد استفاده و شرایط اقتصادی صورت گیرد. گازهایی مانند آرگون و هلیوم کیفیت بالایی فراهم می‌کنند اما هزینه بیشتری دارند، در حالی که گازهایی مانند CO₂ اقتصادی‌تر ولی همراه با محدودیت‌هایی هستند. ترکیب‌های گازی نیز راهکاری هوشمندانه برای بهره‌گیری هم‌زمان از مزایای چند گاز محسوب می‌شوند. در نهایت، توجه به ایمنی در کنار انتخاب صحیح گاز، تضمین‌کننده کیفیت و پایداری اتصالات جوشکاری خواهد بود.
بدون دیدگاه