گاز بیهوشی موضوع مطلب ما است. در این مقاله قصد داریم در رابطه با گاز N2O که کاربرد های زیادی در صنعت دارد صحبت کنیم، با ما همراه باشید.
معرفی گاز مونوکسید دی نیتروژن
اولین کاربرد این گاز در دندان پزشکی و در سال 1799 بود ولی اخیرا برای ادامه یافتن بیهوشی استفاده میکنند. به آن گاز خنده آور نیز میگفتند. کاربردهای زیادی در زمینه پزشکی دارد از دیگر کاربردهای آن اگر به مقدار کم مصرف گردد میتواند بعنوان یک ضد درد برای موارد جراحی زنان و زایمان و در جراحی هایی که بیهوشی به طور کامل مورد نیاز نیست عمل کند.
این گاز که به آن دی نیتروژن اکسید نیز گفته میشود از لحاظ سمیت و اشتعال خطرناک نیست و گازی بی رنگ و بو به شمار می آید. علاوه بر این در دسته اصلی گازهای گلخانه ای قرار دارد و آلاینده هوا است. نام دیگر آن نیتروزاکساید است در موتور خودرو ها و عامل اکسید کننده در پرتاب موشک نیز مورد استفاده قرار میگیرد. همانطور که در بالا اشاره شد به آن گاز خنده میگفتند چون باعت ایجاد سرخوشی و شادی میشد.گاز بیهوشی کاربردهای متنوعی دارد.
کشف گاز نیتروزاکساید برای بیهوشی چگونه صورت گرفت
ایجاد گاز خنده!
کاشف این گاز جوزف پریستلی بود که در سال 1772 موفق به شناسایی آن شد. وی طی آزمایشی اسید نیتریک را روی برادههای آهن پاشید و گاز آزاد شده را جمع آوری کرد. روش دیگری برای تولید مونوکسید دی نیتروژن وجود دارد.
روش هامفری دیوی:
در این روش، تولید نیتروس اکساید با حرارت دادن نیترات آمونیوم صورت میگیرد و در نهایت دی نیتروژن اکساید و بخار آب حاصل میشود.
طبق واکنش زیر:
NH4NO3 (s) → 2 H2O (g) + N2O (g)
در این آزمایش نیترات آمونیوم را در محدوده 170 تا 240 درجه حرارت میدهند اینکار با احتیاط و آرامی صورت میگیرد زیرا افزایش دمای ناگهانی باعث انفجار این ترکیب میشود. قدمت این روش 150 سال است بنابراین اگر احتیاط و هشدارهای ایمنی را رعایت کنید خطری شما را تهدید نمیکند.
در مرحله بعد با استفاده از پنوماتیک آب را متراکم میکنند. پنوماتیک دارای لوله ای است که از نیترات آمونیوم منشاء میگیرد و حباب های گاز را وارد شیشه جمع آوری میکند. مزیت این روش حذف آب و دود ناخالصی ها است.
در نهایت گازهایی که در ظرف جمع آوری شده اند بیشتر شامل گاز خنده است ولی گازهای دیگری نیز وجود دارند مانند نیتریک اکسید.
مونوکسید دی نیتروژن در طی واکنشی با اکسیژن اکسید شده و به نیتریک اکسید تبدیل میگردد. در مرحله آخر هنگامی که شیشه مملوء از گاز شد حرارت را قطع کرده و لوله را جدا میکنیم. به همین دلیل آب نمیتواند وارد مخزن شود. برای جلوگیری از از دست دادن مقداری از گاز روی مخزن را بپوشانید. اگر مخزن دارای درب نیست میتوانید از صفحه شیشه ای یا پلاستیکی استفاده کنید.گاز بیهوشی مورد استفاده در پزشکی می باشد.
کاربرد N2O
قبلا گفتیم که این گاز در تقویت موتور خودرو کاربرد دارد.
شاید برخی از شما تصور کنید که مونوکسید دی نیتروژن یک سوخت است ولی این تصور اشتباه است.
گاز وارد شده به درون محفظه به دلیل گرمای زیاد به نیتروژن و اکسیژن تجزیه میشود این واکنش از محیط انرژی دریافت میکند بنابراین دمای مخزن کاهش می یابد. اتم های اکسیژن با یکدیگر پیوند تشکیل میدهند و O2 حاصل میشود. در اینصورت اگر سوخت اضافی هم وارد شود امکان تولید انرژی بیشتر وجود دارد. در حقیقت N2O امکان سوختن، سوخت اضافی را ایجاد میکند.
گاز نیتروژن تولید شده کاربردی ندارد.
کاربرد نیتروس اکساید در بیهوشی
دی نیتروژن اکساید کاربرد بیهوشی نیز دارد البته از بیهوش کننده های ضعیف به شمار می آید. این گاز با بیشترین مقدار تجویز (70%) نیز نمیتواند کاملا باعث بیهوشی شود. برای بیهوشی کامل باید با هوشبر های تنفسی دیگر استفاده شود مانند ایزو فلوران و سوفلوران و یا با هوشبرهای وریدی مانند کتامین و …
درست است که این گاز یک هوشبر ضعیف است ولی اثربخشی سریعی دارد به همین دلیل بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. عملکرد این گاز بیهوشی بدین گونه است که به مقدار بسیار کمی در خون حل میشود و فشار نسبی آن در خون و مغز افزایش می یابد.
در 30 ثانیه اول اثر بیهوشی ظاهر میشود و تا 2 الی 3 دقیقه به بیشترین حد خود میرسد.
اثر ضد درد نیز دارد. مکانیسم اثر آن در بدن به گونه ای است که باعث آزاد شدن اندروفین های اندوژن در سطح فوق نخاعی میشود. در غلظت های 20تا 30 درصد اثر ضد درد آن شروع میشود و تا غلظت 70% درصد ادامه می یابد که مرز بیهوشی است.
مکانیسم اثر آن دقیقا مشخص نشده است ولی نظریه فشاری و یونی برای آن در نظر گرفته میشود. در حقیقت همانطور که در بالا اشاره شد حلالیت کم آن در بافتها و مغز باعث افزایش اثر بخشی آن شده است و این گاز مورد توجه بسیاری از متخصصان بیهوشی قرار گرفته است.
عوارض تنفسی گاز بیهوشی
ممکن است باعث ایجاد تهوع و استفراغ گردد. باعث غیرفعال شدن ویتامین B12 و بوجود آمدن عوارض خونی و عصبی میشود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد این گاز و تهیه آن با کارشناسان حاضر در شرکت سپهر گاز کاویان تماس بگیرید.
بدون دیدگاه